Instytucja "Iudex suspectus" w świetle orzecznictwa sądu najwyższego i sądów powszechnych

Abstract

Prawo do rozpoznania sprawy przez bezstronnego sędziego jest jednym z podstawowych elementów niezawisłości sądu. Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) przewiduje dwa tryby wyłączenia sędziego od orzekania w danej sprawie. Sytuacja pierwsza, uregulowana w art. 48 k.p.c. zachodzi, gdy sędzia jest z mocy ustawy bezwzględnie wyłączony od rozpoznawania sprawy (tzw. iudex inhabilis). Druga sytuacja, w doktrynie określana jako iudex suspectus, ma charakter względny. Stosownie bowiem do regulacji art. 49 k.p.c., sąd, niezależnie od przesłanek wymienionych w art. 48 k.p.c., wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie. Przedmiotem niniejszego opracowania było dokonanie wykładni art. 49 k.p.c., w oparciu o analizę stosownego orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych. Interpretacja ta pozwoliła na rozstrzygnięcie wielu praktycznych wątpliwości związanych z zastosowaniem przedmiotowej regulacji do konkretnego stany faktycznego. W artykule przywołano przykłady stanów faktycznych uzasadniających, bądź nie, wyłączenie sędziego od rozpoznania sprawy. Poddano także analizie tryb wyłączenia sędziego oraz skutki prawne rozpoznania sprawy przez sędziego, co do którego zachodziły podstawy jego wyłączenia w trybie art. 49 k.p.c.