Błędy w zapisie fonemów samogłoskowych języka polskiego
DOI:
https://doi.org/10.34739/clg.2022.14.06Słowa kluczowe:
spelling errors, phoneme, grapheme, phoneme-grafeme correspondencesAbstrakt
The article approaches the subject of spelling errors made in notation of vowel phonemes of the Polish language. The focus group consisted of Polish teenagers aged 15 or 16 years who were asked to produce a sample writing in the form of an argument and to write a dictation, devised by the author himself. The article comprises four parts: the introduction, the typology of spelling errors, the description of spelling errors seen from the perspective of phoneme-grapheme correspondences, and the discussion part. Most of the collected errorscollected were of orthographic (phonetically correct) or morphological type, depending on the chosen classification. Of the gathered material, substituting the ę grapheme with e in the ę - /ɛ/ word-final position (such as Ja chcę – eng. ‘I want’) was the most prevalent pattern. Other errors concerned mainly: incorrect spellings of the /u/ phoneme (especially in a context where the ó grapheme does not alternate with the o grapheme), wrong spellings of the ął, ęł, ęl, and en biphonematic group (as in wziął, wzięła, wzięli, argument), as well as confusing the om and ą graphemes in their word-final position (e.g. kolegom, kolegą eng. ‘a friend’ respectively in its dative and ablative grammar case).
Pobrania
Bibliografia
Andreou G., Baseki J. (2012): Phonological and Spelling Mistakes among Dyslexic and Non-Dyslexic Children Learning Two Different Languages: Greek vs English, „Psychology” 3(08), s. 595–600.
Awramiuk E. (2006a): Lingwistyczne podstawy początkowej nauki czytania i pisania po polsku, Białystok.
Awramiuk E. (2006b): Czy Ania jest aniołem? O percepcji wygłosowych segmentów nosowych we współczesnej polszczyźnie, w: Wokół polszczyzny dawnej i obecnej, red. B. Nowosiejski, Białystok, s. 23–33.
Bernstein S.E. (2009): Phonology, Decoding, and Lexical Compensation in Vowel Spelling Errors Made by Children with Dyslexia, „Reading and Wiring” 22(3), s. 307–331.
Caravolas M., Volin J. (2001): Phonological spelling errors among dyslexic children learning a transparent orthography: the case of Czech, „Dyslexia” 7, 4, s. 229–245.
De Courtenay J.B. (1972): A Baudouin de Courtenay anthology: the beginnings of structural linguistics, tłum. E. Stankiewicz, Bloomington, London.
Dukiewicz L., Sawicka I. (1995): Gramatyka współczesnego języka polskiego: fonetyka i fonologia, Kraków.
Gołąb Z., Heinz A., Polański K. (1970): Słownik terminologii językoznawczej, red. A. Heinz, T. Milewski, Warszawa.
Jassem W. (1973): Podręcznik wymowy angielskiej, Warszawa.
Jurek A. (2008): Kształcenie umiejętności ortograficznych uczniów z dysleksją, Gdańsk.
Kania J.T. (2001): Substancja foniczna i graficzna tekstu (typologia różnic między słowem i pismem w języku polskim), w: tegoż, Szkice logopedyczne, Lublin.
Kopczyński M. (2005): Podstawy statystyki. Podręcznik dla humanistów, Warszawa.
Kubacki Z. (1965): Eksperymentalne zbadanie rozbieżności między wymową a pisownią w klasach II-IV szkoły podstawowej, Opole.
Kwaśniewska M. (2000): Graficzna i ortograficzna poprawność pisma uczniów w edukacji wczesnoszkolnej, Kielce.
Michałowska D. (2006): O polskiej wymowie scenicznej, Kraków.
Mickiewicz J. (1995): Jedynka z ortografii. Rozpoznawanie dysleksji, dysortografii i dysgrafii w starszym wieku szkolnym, Toruń.
Moats L.C. (1993): Spelling Error Interpretation: Beyond the Phonetic/Dysphonetic Dichotomy, „Annals of Dyslexia” 43, s. 174–185.
Moats L.C. (1996): Phonological spelling errors in the writing of dyslexic adolescents, „Reading and Writing: An interdisciplinary Journal” 8, s. 105–119.
Polański K. (1999): Grafem, w: Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, M. Kucała, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 207.
Pavlidis G.Th., Giannouli V. (2003): Spelling Errors Accurately Differentiate U.S.A. – English Speakers from Greek Dyslexics: Implications for Causality and Treatment, w: Literacy Acquisition: the role of phonology, morphology and orthography, red. R.M. Joshi, C.K. Leong, B.L. Kaczmarek, Amsterdam, s. 163–182.
Pietras I. (2008): Dysortografia – uwarunkowania psychologiczne, Gdańsk.
Pietras I., Szczerbiński M. (2013): Klasyfikowanie błędów w pisaniu, „Conversatoria Lingusistica” 6, s. 135–147.
Protopapas A., Fokou A., Drakopoulou S., Skaloumbakas Ch., Mouzaki A. (2013): What did spelling errors tell us? Classification and analysis of errors made by Greek schoolchildren with and withoud dyslexia, „Reading and Writing” 26 (5), s. 615–646.
Rocławski B. (1981): Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa.
Rocławski B. (1983): Wpływ wymowy samogłosek nosowych na błędy w ich zapisie, „Logopedia” 14/15, s. 26–37.
Rocławski B. (1986): Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczes-nego języka polskiego (wyd. 2 uzup.), Gdańsk.
Rocławski B. (1990): Słownik ortograficzno-ortofoniczny, Gdańsk.
Rocławski B. (2013): Klasyfikacja artykulacyjno-akustyczna polskich głosek podstawowych z elementami wiedzy akustycznej, „Glottispol” (online): http://www.glottispol.pl/_ blog/?p=art&aid=15 (data dostępu: 28 VI 2022).
Solecki J. (2021): Błędy w zapisie fonemów samogłoskowych polskich i angielskich popełniane przez uczniów klas trzecich wybranych gimnazjów Trójmiasta. Rozprawa doktor-ska napisana pod kierunkiem dr. hab. Stanisława Milewskiego (niepublikowana).
Starz R. (2000): Odchylenia od Norm ortograficznych w wypracowaniach uczniów w wieku 10–14 lat, Kielce.
Toczyska B. (2016): Zacznij od samogłoski. Samogłoska w logopedii artystycznej, Gdańsk.
Tops W., Callens C., Van Cauwenberghe E., Adriaens J., Brysbaert M. (2013): Beyond spelling; The writing skills of students with dyslexia in higher education, „Reading and Writing” 26(5), s. 705–720.
Wągiel M. (2016): Fonematyka języka polskiego w ujęciu funkcjonalizmu aksjomatycznego, Ołomuniec.
Więcek-Poborczyk I. (2014): Normy wymawianiowe polszczyzny a wartość wymowy, Warszawa.
Wimmer H., Mayringer H., Landerl K. (2000): The double-deficit hypothesis and difficulties in learning to read a regular orthography, „Journal of Educational Psychology” 92(4), s. 668–680.
Wińska U. (1966): Błędy językowo-stylistyczne uczniów szkół podstawowych województwa gdańskiego, cześć I i II, w: tejże, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Filologia” 2, Gdańsk.
Wolańska E. (2019): System grafematyczny współczesnej polszczyzny na tle innych systemów pisma, Warszawa.
