Jan Amos Komeński w trzecim tysiącleciu

Abstrakt

W artykule podjęłam próbę odczytania Jana Amosa Komeńskiego w trzecim tysiącleciu. Bazuję tutaj na najbardziej istotnych dla jego życia i twórczości faktach z życia oraz jego dziełach i opracowaniach jemu poświęconych, a dotąd nie ukazanych w serii Studia Comeniana Sedlcensia3 i w „Siedleckich Zeszytach Komeniologicznych, seria Pedagogika” 4. Na początku trzeciego tysiąclecia Komeński jawi się jako wielki humanista europejskiego baroku. W opracowaniach jemu poświęconych wykazywana jest aktualność jego idei pedagogicznych, filologicznych, filozoficznych i teologicznych, dlatego badania nad tą postacią i jej twórczością mają charakter interdyscyplinarny. W publikacjach i dyskursach Komeński ukazywany jest najczęściej jako: pedagog, filozof, teolog i pisarz, jako twórca podręczników szkolnych, ale także jako polityk. Mnie tutaj interesuje głównie Komeński jako pedagog. W artykule przywołuję wybrane idee Jana Amosa Komeńskiego i ich odniesienie do współczesności. Bazuję tutaj głównie na dwóch dziełach uczonego: Wielkiej dydaktyce i Pampaedii, opracowaniach własnych, dostępnych opracowaniach o twórczości Komeńskiego i badaniach studentek pedagogiki, wykonanych do prac magisterskich, traktujących o nauczycielu według koncepcji Jana Amosa Komeńskiego w odniesieniu do nauczyciela współczesnego5. Najwięcej miejsca poświęcam idei edukacji nieustającej Jana Amosa Komeńskiego, która odnosi się do współczesnej edukacji6. Obecnie jest ona priorytetowym wyzwaniem edukacyjnym w Polsce, Europie i na świecie. Nawiązuję również do koncepcji samopoznania człowieka, nauczania i uczenia się w myśli pedagogicznej Jana Amosa Komeńskiego, do nauczyciela i uczniów w jego ujęciu, do naturalnych metod nauczania i zasady poglądowości; do jego sztuki nauczania i wychowania w odniesieniu do współczesnej dydaktyki. Przywołuję samodzielną i oryginalną koncepcję pansofii Jana Amosa Komeńskiego (Sztobryn, 2016: 25-34) i podkreślam jego uwielbienie dla wiedzy pansoficznej (wszechwiedzy), w której upatrywał światłość i mądrość narodów, oraz dla książek, które uważał za najprzedniejsze instrumenty kształcenia, a które w XXI wieku „rywalizują” z nowoczesnymi mediami. Podejmuję próby definiowania komeniologii jako rodzącej się dyscypliny naukowej i wyszczególniam obszary i zakresy badań komeniologicznych, przywołując ich autorów i charakteryzując ich twórczość w „Siedleckich Zeszytach Komeniologicznych, seria pedagogika”. Wykazuję ewolucyjny charakter badań komeniologicznych. Nawiązuję również do zainteresowania Komeńskim moich studentów pedagogiki i ich aktywności, przejawiającej się w badaniach do prac magisterskich o J.A. Komeńskim, prezentacjach i pisanych tekstach do „Siedleckich Zeszytów Komeniologicznych, seria pedagogika”.

Abstract

The article attempts to interpret John Amos Comenius in the third millennium. It is based on the most essential facts from his life as well as on his writings and research papers devoted to him which have not been mentioned in Studia Comeniana Sedlcensia7 or in “Siedlce Comeniological Research Bulletins, pedagogy series” so far8. At the beginning of the third millennium Comenius appears as a great humanist of the European baroque. Research papers that are devoted to him show the universal character of his educational, philological, philosophical, and theological ideas, which determines the interdisciplinary character of the current research of him and his writings. Most of the publications and discourses of John Amos Comenius show him as an educationist, philosopher, theologian and a writer, an author of student’s books, but also as a politician. The article focuses on Comenius as an educationist. The article depicts John Amos Comenius’ selected ideas and their reference to the contemporary times. It is mainly based on his two major works: Great Didactics and Pampaedia, my own research papers and other available ones. It focuses on the idea of permanent education, which refers to contemporary education. Nowadays permanent education is a key educational challenge in Poland, Europe and all over the world. The article also refers to the concept of man’s self-cognition, teaching and learning according to John Amos Comenius’ idea, the teacher and students in his depiction, the natural teaching methods and the demonstrative method; his art of teaching and education in reference to the contemporary education science. The article refers to the independent and original concept of John Amos Comenius’ pansophia (Sztobryn, 2016: 25-34) and emphasizes his love of the pansophic knowledge (universal knowledge), in which he saw the light and wisdom of the nations and books, which he considered the most prominent instruments of education, and which are competing with the modern media in the 21st century. I attempt to define comeniology as an emerging scientific discipline and I specify the areas and ranges of comeniological research, mentioning its authors and describing their output published in “Siedlce Comeniological Research Bulletins, pedagogy series”. I prove the evolutional character of comeniological research and its significance for the Polish, European and worldwide comeniology.The article also mentions my education science students’ interest in Comenius and their activity including the research of Comenius, presentations and written texts intended to be published in “Siedlce Comeniological Research Bulletins, pedagogy series”.