Conversatoria Litteraria

Witold Hulewicz: tłumacz i popularyzator twórczości R.M. Rilkego – epizod wileński

Adriana Pogoda-Kołodziejak — 2023-10-20

Przyjaźń między Witoldem Hulewiczem a Reinerem Marią Rilke przekraczała nie tylko granice artystyczne, lecz przede wszystkim narodowościowe. Hulewicz ukazał Polsce poezję Rainera Marii Rilkego. Był nie tylko tłumaczem, ale też jako pierwszy w Polsce z pełnym poświęceniem rozpowszechniał twórczość literacką Rilkego. Polski tłumacz starał się połączyć ze sobą dwa światy świat literatury niemieckiej z polskim światem w Wilnie, w którym próbował znaleźć miejsce na swoją działalność propagatorską. Często nie dostawał on wsparcia od swoich rodaków ale zawsze mógł liczyć na dobre słowo Rilkego. Obaj pisarze rezygnowali z obowiązującej wizji tożsamości narodowej, by wyeliminować negatywne nastawienie dwóch narodów względem siebie.

Słowo – Obraz – Dźwięk

Ewa Kozak — 2023-10-20

Tadeusz Miciński, Pisma rozproszone. T. 3: Eseje i publicystyka 1914–1918 pod redakcją Marcina Bajki i Jarosława Ławskiego, Białystok 2019

Sławomir Sobieraj — 2023-10-20

Nuda a ľahostajnosť. Strach a úzkosť Filozofické a literárne reflexie, ed. Bariaková Zuzana, Pršová Eva, Banská Bystrica 2021

Jozef Tatár — 2023-10-20

Neviditeľné postavy. Fikcionalizácia prekladu a tlmočenia v umeleckej literatúre, ed. Zuzana Bariaková, Paulína Šedíková Čuhová, Ružomberok 2022

Jozef Tatár — 2023-10-20

Problémom nie sú muži, ale ľudia

Martina Kubealaková — 2023-10-20

The concepts of gender, gender role, gender identity, gender stereotypes, and the relationships between them are explained in the introduction of the study. The main topic is focused on essays about the relationship between masculinity and femininity, its genesis, and consequences in the contemporary life authored by the professor of ancient history at the University of Cambridge Mary Beard, the French writer Michel Houellebecq, and Jessa Crispin, the editor-in-chief of Bookslut. The essays resolve male-female power relations differently. Mary Beard offers the concept of over-gender, i.e. universality freed from the conditioning of gender identity.
Michel Houellebecq dreams about human cloning and creating a new nature based on a single law, which is the moral law. Jessa Crispin prefers the world of equality based on humanity, built on the ruins of patriarchy, and shared by all people without distinction.

Remaskulinizačné trendy v národných kultúrach, manipulácia s kultúrnymi symbolmi a mužská identita ako biokultúrny jav

Martin Golema — 2023-10-31

V štúdii analyzujeme texty z viacerých kultúrnych okruhov, v ktorých sa často vyskytujú metafory ako súčasť systémovo prepojených metaforických sietí konceptualizujúcich mužnosť, tematizujúcich jej súčasnú krízu či východiská z nej. Mužským „hrdinom našich čias“ sú dnes podsúvané viaceré prepracované a silné metafory i komplexnejšie metaforické siete, pomocou ktorých môžu konceptualizovať (a následne i „žiť“) svoju vlastnú maskulinitu. Vybrané prototypové metafory analyzujeme hlbšie, ich šírenie, úspešnosť a životnosť nám ukážu až budúce roky. Na „trhu ideí“ dnes vedľa seba ležia Duginovi eurázijskí berserkovia mimoriadne (no nie celkom plošne) obľúbení v „ruskom svete“, Petersonove bojovné homáre oslovujúce západných konzervatívcov, ale aj de Waalovi empatickí, rovnostárski a liberálni bonobovia ako naši „kvetinoví bratranci“, tí sa zase viac pozdávajú liberálnym progresívcom či feministkám. Zvlášť pozoruhodný je Reevesov pokus úplne odmietnuť „povinnú vojenskú službu“ v kultúrnych vojnách, ktorý vyzýva k užitočnému dialógu a k spoločnej akcii všetky znepriatelené strany. Kniha Richarda V. Reevesa „O chlapcoch a mužoch“ je medzníkom, jednou z najdôležitejších súčasných kníh k téme, nielen preto, že je komplexným pohľadom na mužskú krízu, ale aj preto, že hľadá hlbšie korene krízy a ponúka riešenia.

Bohater peryferyjnej Europy. Mężczyźni w podróżniczej prozie Andrzeja Stasiuka

Walentyna Krupowies — 2023-10-31

This analysis focuses on male figures in Andrzej Stasiuk's travel prose, including both Dukla and Going to Babadag, as well as references to Galician Tales. These are not fully-formed literary characters, but men encountered by Stasiuk during his numerous travels across Central-Eastern Europe. By describing these encounters, the writer creates a collective portrait of people that are linked to a specific time and place. The men in these texts are inhabitants of the deep provinces of Central-Eastern Europe in the 1990s and at the turn of the 21st century. The descriptions in regard to appearance, manners, occupation, and the like, allow us to
talk about the condition of men in Eastern Europe along with their dependence on the peripheral location.

Mužské postavy v prozaickom svete Vandy Rozenbergovej

Zuzana Bariaková — 2023-10-31

The paper analyses the depiction of male characters in the selected texts of the Slovak author Vanda Rozenbergová. Most of the attention is focused on a specific set of problems – on young/adolescent male characters within certain family and partner configurations and on the segments of childhood/adolescence displayed in Rozenbergová’s three books: Slobodu bažantom (Freedom to Pheasants) (2015), Muž z jamy a deti z lásky (The Man out of a Hole and the Children out of Love) (2017), and Zjedol som Lautreca (I Ate Lautrec) (2021), not only because they offer a very good insight into her general style of writing, but also due to her assessment of the character/hero of our times and forms of masculinity in contemporary literature. The interpreted prose largely deals with adolescence as an important period during which the a child turns into an adult. Rozenbergerová’s non-adult protagonists often represent the cathartic aspect of an insensitive society which lacks the sense of fellowship as well as empathy. Their meaning of life and its value is represented by almost epistemological privilege in the child’s ability to see what cannot be seen by the adult.

Figurationen der Männlichkeit in Clemens Setz’ Werk

Maciej Jędrzejewski — 2023-10-31

Clemens Setz przedstawia w swoich dziełach różne formy męskości, która bywa wielopostaciowa, często oscylującą między skrajnościami, np. męskość przesadnie brutalna lub pasywno-kobieca. Z koncepcjami męskości korespondują między innymi reprezentacje kulturowego atawizmu czy ogólnego negatywizmu. Poruszany jest również problem dysonansu ojca z synem oraz motywy homoseksualne.

Hľadanie identity alebo prečo sa (ne)oplatí dospieť. Chlapčenský protagonista v próze pre mládež po r. 1989

Eva Pršová — 2023-10-31

Spoločenské, politické a kultúrne zmeny po roku 1990 priniesli do literatúry pre mládež na Slovensku tematické aj výrazové inovácie a premeny. Konštituovala a predstavovala sa diametrálne odlišná realita, v textoch modelovaná predovšetkým cez postavu, jej vzťahy a prostredie. Čiastočne bezpečný svet pred prevratom je v literárnom obraze mnohých autorov nahradený nepochopením, vyprázdnenosťou, deštrukciou až toxicitou vlastnej rodiny. Protagonisti tak trpia nedostatkom emocionálnej aj materiálnej podpory a unikajú do závislostí či náhradnej virtuálnej reality. Prózy P. Holku, P. Andrušku, P. Glocka a J. Šebestu sa stali prostriedkom kritiky novej spoločnosti aj príležitosťou predstaviť dospelým aj detským čitateľom širokú škálu jazykových prvkov modernej prózy cez naliehavé subjektívne rozprávanie chlapčenských postáv. V texte je reflektovaná aj postava otca, ktorá sa mnohokrát ocitá na opačnom póle k patriarchálemu živiteľovi rodiny.

Sieroty odzyskują z dawna utraconych ojców. Charakterystyka bohaterów Wichrów Smoczogór

Piotr Konecki — 2023-10-20

Tekst jest próbą analizy debiutanckiej powieści Wita Szostaka z perspektywy badacza form męskości obecnych w polskiej literaturze współczesnej. Podstawę stanowi w nim charakterystyka głównych bohaterów utworu w zestawieniu z antycznymi wzorcami, zaczerpniętymi z greckich i judeochrześcijańskich źródeł. Konkluzja ukazuje bohaterów jako posiadaczy wielu typowych heroicznych cech. Autor stara się uwypuklić również obecność przedstawień idealnych synów i ojców, a także łączących ich relacji. W zakończeniu sugeruje również możliwość postrzegania społeczności przedstawionej w Wichrach Smoczogór jako wyidealizowanej społeczności patriarchalnej.

Obraz relacji ojca i syna w powieści Próchno Wacława Berenta

Wiktoria Świętuchowska — 2023-10-20

Niniejszy artykuł stanowi próbę zgłębienia trudnej relacji dwóch artystów – ojca i syna w powieści Wacława Berenta Próchno. W części pierwszej artykułu skupiam się na przedstawieniu biografii postaci, którą był Wacław Berent. Następnie objaśniam strukturę powieści, zaś analiza problematyczna obranego tematu rozpoczyna się od przedstawienia jednego z głównych bohaterów Próchna. Władysław Borowski jest przykładem postaci, której relacje z ojcem mają znaczący wpływ na jakość życia i podejmowanych decyzji. Ze względu na zupełnie odmienny stosunek do życia, zarówno ojciec, jak i syn, stają się interesującymi obiektami do interpretacji. Powieść Berenta opisuje trudy artystów, z którymi zmagali się każdego dnia, poruszając się w melancholijnej i dekadenckiej rzeczywistości.

Na ceste k dospelosti (román Dmitrija Bykova "Jún")

Martin Lizoň — 2023-10-20

Článok sleduje proces dospievania, morálneho pádu a rastúceho rozkolu medzi racionálnym (spoločenskými pravidlami a morálnymi zásadami) a iracionálnym (agresívnym, telesným) konaním Mišu Gvircmana, hlavnej postavy prvej časti románu Dmitrija Bykova Jún. Transformácia charakteru a konania hlavnej postavy je v texte interpretovaná ako dôsledok súboru faktorov, ktorých prítomnosť je v živote postavy determinovaná predovšetkým miestom a špecifickou dobou, do ktorej je príbeh zasadený. Vplyv konkrétneho historického kontextu na skúmanú postavu je príčinou, prečo sa text okrajovo dotýka aj vnímaniu umeleckej literatúry ako alternatívy interpretácie historických udalostí, spôsobu fixácie, (re)konštrukcie historickej pamäte. Román, na ktorý nahliadame predovšetkým prostredníctvom jednej z jeho hlavných postáv, je tak pri viditeľných, hoci neúplných paralelách, prezentovaný tiež ako reflexia (alegória) súčasného Ruska.

«Травмированная маскулинность» в романе Саши Филипенко "Кремулятор"

Ирина Банах — 2023-10-20

Данная статья посвящена исследованию репрезентации советской маскулинности в романе русскоязычного белорусского писателя Саши Филипенко «Кремулятор». На примере мужских образов романа рассматриваются основные признаки «травмированной маскулинности», свойственной гендерной политике сталинского режима. Выявляются такие признаки «маскулинности травмы», как уязвимость, безвластность и депривированная сексуальность.

Beletristická rekonštrukcia portrétu Štefana Krčméryho z posledných rokov života (Anton Baláž, Povedz slovo čisté, 2017)

Jozef Tatár — 2023-10-20

The novel’s portrayal of an unknown part of the life of Štefan Krčméry (1892 – 1955), his stay in a psychiatric asylum (1949–1955), belongs to the category of rare topics in contemporary Slovak fiction. In the novel Povedz slovo čisté, Anton Baláž gradually uncovers Krčméry’s complex, dramatic internal life through depictions of the onset and overcoming of apathetic states in the narrative, which also contains a series of diary entries by Júlia Orlovská, Krčméry’s attending physician. These entries record his lasting commitment to such values as the nation, religious faith, creative freedom, and the liberating space of literature. Carefully revealing his thoughts, attitudes and desires, Baláž completes the image of Krčméry as that of an artist, scientist, and preacher, who tries to hold on to these values even at the end of his life journey. Karol Matulay, the director of the treatment center in Pezinok, who is closely monitored by the new totalitarian regime, perceives him as a person with a „liberated imagination” or creative freedom, which can serve as a model for the „crouched imagination of Bratislava’s literati”. While the image of the final stage of Krčméry’s life seems more static, the fictitious character of Jakub Daňo, an ambitious student interested the world of literature, appears as a more dynamic and emotionally active character. According to the author, Krčméry confronts himself with the emotional experience of situations in time and space contained in his memory, with the time against which he is powerless and deprived of human dignity, due to his illness, but free. As a historical and sociological document, Baláž’s novel Povedz slovo čisté (2017) did not generate the „hero/heroes” of the current chaotic digital age; instead, the motivation behind his characters’ actions and behavior is timeless, while its empirical and epistemological value for the present-day reader is indisputable.

Der moderne Mann auf der Reise… Hanns-Josef Ortheils Sizilien

Katarzyna Grzywka-Kolago — 2023-10-31

Hanns-Josef Ortheil poświęcił Sycylii dwa utwory: Das Kind, das nicht fragte (2012) oraz Die Insel der Dolci. In den süßen Paradiesen Siziliens (2015). Pierwszy z nich to powieść z motywami autobiograficznymi, natomiast drugi – opowiadanie podróżnicze przedstawiające doświadczenia, które pisarz zdobył podczas podróży po wyspie. Obydwa teksty łączy zarówno refleksja na temat specyfiki Sycylii i ‘sycylijskości’, jak też ‘bajkowość’, jaka charakteryzuje ukazaną w nich wizję wyspy, choć w obydwu z nich ‘bajkowość’ nie oznacza dokładnie tego samego.

Gdzie ci mężczyźni? O bohaterach współczesnych oper bajkowych na podstawie repertuaru Opery Wrocławskiej

Małgorzata Kosacka — 2023-10-31

Celem artykułu jest przedstawienie wyników analizy postaci bohaterów współczesnych oper bajkowych na przykładzie repertuaru Opery Wrocławskiej, ukierunkowanej na udowodnienie tezy, że repertuar uwzględnia zapotrzebowanie na wzorzec osobowościowy i ideał poprzez stworzenie bohatera na miarę naszych czasów, z którym (młody) widz może i powinien się identyfikować. Pod pojęciem „bohatera” rozumiem tu protagonistę, odtwórcę głównej roli w sztuce. „Bohatera naszych czasów” charakteryzuję w oparciu o założenia teorii Zygmunta Baumana dotyczącej ponowoczesnych wzorów osobowych. Ogląd materiału empirycznego umożliwił wyłonienie głównych postaci oper bajkowych z repertuaru Opery Wrocławskiej, a następnie sportretowanie postaci męskich i ich klasyfikację według proponowanych przez Baumana wzorców osobowych typowych dla człowieka XX i XXI wieku – człowieka ponowoczesności.